Εν μέσω της παγκόσμιας επισιτιστικής ανασφάλειας, και συνακόλουθης εκτίναξης στις τιμές των τροφίμων σε διεθνές επίπεδο, που πυροδοτεί ο «εγκλωβισμός» εκατομμυρίων τόνων σιτηρών στην Ουκρανία εξαιτίας του πολέμου, οι Ηνωμένες Πολιτείες κατηγορούν τη Ρωσία ότι κλέβει ουκρανικά σιτηρά για να τα πουλήσει για δικό της κέρδος, προσεγγίζοντας πολλές χώρες, στην πλειονότητά τους κράτη της Αφρικής.
Η ουκρανική κυβέρνηση κατηγορεί τη Ρωσία ότι από την έναρξη του πολέμου έχει κλέψει 500.000 τόνους σιτηρών, αξίας άνω των 100 εκατομμυρίων δολαρίων. Ουκρανοί αξιωματούχοι έχουν καταγγείλει ότι 100.000 τόνοι έχουν μεταφερθεί μέχρι στιγμής στη Συρία, ενώ στο «κάδρο» έχει μπει και η Τουρκία με κατηγορίες ότι κλεμμένα ουκρανικά σιτηρά καταλήγουν σε Τούρκους αγοραστές μέσω Ρωσίας.
Ο επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας, Άντονι Μπλίνκεν, χαρακτήρισε τη Δευτέρα «αξιόπιστες» τις πληροφορίες ότι η Ρωσία κλέβει τα σιτηρά της Ουκρανίας που προορίζονται για εξαγωγή με σκοπό να τα πουλήσει για δικό της όφελος, και κατηγόρησε τον Βλαντιμίρ Πούτιν για ευρύτερο «εκβιασμό» με τα τρόφιμα στην επιδίωξή του να αποσπάσει άρση των διεθνών κυρώσεων.
Είχε προηγηθεί δημοσίευμα των New York Times που έφερε στη δημοσιότητα διπλωματικό σημείωμα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ με ημερομηνία 14 Μαΐου, μέσω του οποίου προειδοποιούνταν 14 χώρες -στην πλειονότητά τους αφρικανικές, καθώς και η Τουρκία- ότι η Ρωσία επιχειρεί να τις προσεγγίσει για να επωφεληθεί από την πώληση κλεμμένου ουκρανικού σιταριού.
Οι αμερικανικές κατηγορίες για κλοπή σιτηρών διατυπώνονται την ίδια στιγμή που η Ρωσία και Τουρκία φαίνεται να συγκλίνουν σε προσωρινή συμφωνία για τη δημιουργία μηχανισμού, με κέντρο την Κωνσταντινούπολη, για τη μεταφορά των ουκρανικών σιτηρών μέσω της Μαύρης Θάλασσας. Το συνολικό σχέδιο, που θα τελεί υπό την αιγίδα του ΟΗΕ και αντιμετωπίζεται με επιφυλακτικότητα από το Κίεβο, πρόκειται να τεθεί επί τάπητος κατά την επίσκεψη του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, στην Άγκυρα την Τετάρτη.
Σύμφωνα με τις καταγγελίες της ουκρανικές κυβέρνησης και τα στοιχεία των ΗΠΑ, μεγάλο μέρος των κλεμμένων σιτηρών μεταφέρονται με φορτηγά στο λιμάνι της Σεβαστούπολης στην προσαρτημένη από τη Ρωσία χερσόνησο της Κριμαίας και κατόπιν μεταφορτώνται σε πλοία, περιλαμβανομένων ορισμένων που υπόκεινται στις δυτικές κυρώσεις.
Το ένα δέκατο των παγκόσμιων εξαγωγών σιτηρών πηγάζει από την Ουκρανία, και κατά δηλώσεις του προέδρου της, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, έως το φθινόπωρο θα μπορούσαν να έχουν εγκλωβιστεί στη χώρα συνολικά 75 εκατομμύρια τόνοι σιτηρών εξαιτίας του ναυτικού αποκλεισμού από τη Ρωσία, σύμφωνα με το CNN.
H Αίγυπτος αποτελεί τον μεγαλύτερο εισαγωγέα ουκρανικού σίτου, ακολουθούμενη από την Ινδονησία, το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές, τον Λίβανο, την Τουρκία, το Μαρόκο και την Τυνησία. Εκατομμύρια τόνοι σιτηρών «περιμένουν» να μεταφερθούν από την εμπόλεμη Ουκρανία πριν από την επόμενη συγκομιδή σε τρεις μήνες, και εν τω μεταξύ δίνεται αγώνας για την παγκόσμια τροφοδοσία.
Τα λιμάνια του Σουλινά και της Κωνστάντζας στη Ρουμανία είναι μεταξύ των διαμετακομιστικών κέντρων που δίνουν μάχη για να ανταποκριθούν στην παγκόσμια ζήτηση. Φορτηγά πλοία μπορεί να χρειαστούν να περιμένουν έως και δύο εβδομάδες στη Μαύρη Θάλασσα προκειμένου να εισέλθουν στο κανάλι του Σουλινά, στη Ρουμανία, που οδηγεί στον Δούναβη και από εκεί στην Κεντρική Ευρώπη.
Η Ρωσία έχει αρνηθεί όλες τις κατηγορίες για κλοπή ουκρανικού σιτηρών, όσο και τις κατηγορίες Ουκρανίας, Ηνωμένων Πολιτειών και Ευρωπαϊκής Ένωσης ότι ουσιαστικά εργαλειοποιεί τα τρόφιμα για να εκβιάσει με επικείμενη επισιτιστική κρίση.
Το δίλημμα (;) των κλεμμένων ουκρανικών σιτηρών
Στη σκιά των δυσοίωνων προβλέψεων για τον αντίκτυπο της «ομηρίας» των σιτηρών στο έδαφος της Ουκρανίας, και εδραιώνοντας τις κατηγορίες του Κιέβου, οι Ηνωμένες Πολιτείες προειδοποιούν ότι το Κρεμλίνο επιχειρεί να επωφεληθεί από τη λεηλασία της γεωργικής παραγωγής, πουλώντας κλεμμένο σιτάρι σε χώρες που πλήττονται απο την ξηρασία στην Αφρική, ορισμένες εκ των απειλούνται ήδη με λιμό.
Στο διπλωματικό σημείωμα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ που εκδόθηκε στα μέσα Μαΐου με παραλήπτριες 14 χώρες, οι περισσότερες εκ των οποίων στην Αφρική, αναφέρεται ότι ρωσικά πλοία γεμάτα με κλεμμένα ουκρανικά σιτηρά θα μπορούσαν να κινούνται προς την κατεύθυνσή τους, βάσει του δημοσιεύματος των New York Times.
Όπως προκύπτει από το διπλωματικό σημείωμα, η Ουάσινγκτον επί της ουσίας θέτει ενώπιον ηθικού διλήμματος χώρες της Αφρικής που αντιμετωπίζουν τεράστιες ελλείψεις τροφίμων, σε σημείο λιμού, ζητώντας τους να μην αγοράσουν φθηνό ουκρανικό σιτάρι.
Πολλές χώρες αισθάνονταν ήδη παγιδευμένες μεταξύ Ανατολής και Δύσης, και τώρα δυνητικά έρχονται ενώπιον μίας ακόμη πιο δύσκολης επιλογής μεταξύ του να επωφεληθούν από πιθανά εγκλήματα πολέμου [σ.σ. κλοπή τροφίμων από κατεχόμενο έδαφος] και να δυσαρεστήσουν έναν ισχυρό δυτικό σύμμαχο ή να αρνηθούν φθηνή τροφή σε περίοδο κατά την οποία οι τιμές του σιταριού εκτινάσσονται και εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι λιμοκτονούν.
Στο σημείωμα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ γίνεται ρητή αναφορά σε «κλεμμένα ουκρανικά σιτηρά» και κατονομάζονται τρία εμπορικά πλοία που θεωρείται ότι μεταφέρουν τα φορτία. Πρόκειται για τα πλοία «Matros Koshka», «Matros Pozynich» και «Mikhail Nenashev», τα οποία κινούνται μεταξύ των Στενών του Κερτς, που χωρίζουν Κριμαία και Ρωσία, και πολλά λιμάνια της Ανατολικής Μεσογείου.
Ορισμένες φορές, κατά το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, τα πλοία ελλιμενίστηκαν στην Τουρκία ή τη Συρία, ενώ άλλες φορές, σύμφωνα με ιστοσελίδες που παρακολουθούν τη θαλάσσια κυκλοφορία, έκλεισαν τους αναμεταδότες τους ενώ διέπλεαν τη Μεσόγειο, προφανώς για να κρύψουν τον τελικό προορισμό τους.
Δύο Αμερικανοί αξιωματούχοι επιβεβαίωσαν υπό καθεστώς ανωνυμίας το περιεχόμενο του διπλωματικού σημειώματος, το οποίο φέρει ημερομηνία 16 Μαΐου, και εστάλη σε χώρες κυρίως της βόρειας και ανατολικής Αφρικής, καθώς και στο Πακιστάν, το Μπανγκλαντές, τη Σρι Λάνκα και την Τουρκία.
Η τελευταία βρίσκεται στο επίκεντρο των προσπαθειών για τον εντοπισμό κλεμμένων σιτηρών, καθώς τα πλοία που αποπλέουν από την Κριμαία διέρχονται αναγκαστικά από τα τουρκικά χωρικά ύδατα.
Ο πρεσβευτής της Ουκρανίας στην Τουρκία, Βασίλ Μποντνάρ, δήλωσε την Παρασκευή ότι η Τουρκία συγκαταλέγεται στους προορισμούς, όπου φθάνουν τα κλεμμένα ουκρανικά σιτηρά και ζήτησε να διεξαχθεί έρευνα και να συλληφθούν όσοι βρίσκονται πίσω από τις μεταφορές. Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών δεν έχει προβεί σε κάποια δήλωση, ούτε και ανταποκρίθηκε σε αίτημα των New York Times για σχολιασμό.
Ο προσδιορισμός της προέλευσης μίας αποστολής σιτηρών δεν είναι απλός, ωστόσο μία σαφής ένδειξη μπορεί να είναι εάν η Ρωσία πωλεί τα σιτηρά με μεγάλη εκπτώση, κατά δήλωση Αμερικανού αξιωματούχου.
Η Ρωσία και η Ουκρανία καλύπτουν από κοινού σχεδόν το 40% των αναγκών της Αφρικής σε σιτάρι. Οι τιμές του σιτατριού στην ήπειρο έχουν αυξηθεί κατά σχεδόν 23% το τελευταίο έτος, βάσει αναφορών των Ηνωμένων Εθνών. Στο Κέρας της Αφρικής, η καταστροφική ξηρασία οδηγεί στην πείνα 17 εκατομμύρια ανθρώπους, κυρίως σε περιοχές της Σομαλίας, της Αιθιοπίας και της Κένυας. Περισσότεροι από 200.000 άνθρωποι στη Σομαλία βρίσκονται στα πρόθυρα λιμού.
Αντιμέτωπες με οξεία επιτιστική κρίση, πολλές αφρικανικές χώρες είναι μάλλον απίθανο να αρνηθούν την αγορά σιτηρών από τη Ρωσία, ανεξάρτητα από πού προέρχονται, επισημαίνει στους New York Times ο Hassan Khannenje, διευθυντής του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών HORΝ της Κένυας.
«Αυτό δεν είναι δίλημμα. Οι Αφρικανοί δεν ενδιαφέρονται από πού παίρνουν το φαγητό τους, και αν κάποιος πρόκειται να ηθικολογήσει γι’ αυτό, κάνει λάθος. Η ανάγκη για τρόφιμα είναι τόσο σοβαρή, που αυτό [σ.σ. η προέλευση του σιταριού] δεν είναι κάτι που πρέπει να θέσουν προς συζήτηση» επισημαίνει.
Αρκετοί ξένοι αξιωματούχοι δήλωσαν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες τούς ζήτησαν να διασφαλίσουν ότι η χώρα τους δεν θα αγοράσει κλεμμένα ουκρανικά σιτηρά, με το αίτημα να υποβάλλεται σε πνεύμα συνεργασίας, και όχι «εξαναγκασμού».
