Η ζημιά για παραγωγούς και μεταποιητές της επιτραπέζιας πράσινης ελιάς Χαλκιδικής, θα ξεπεράσει τα 200 εκατ. ευρώ το 2023, μία τεράστια απώλεια εισοδήματος για την οικονομία του νομού ο οποίος βλέπει, το σημαντικότερο εξαγώγιμο προϊόν του, προϊόν που φέρνει έσοδα ίσως και μεγαλύτερα από τον τουρισμό, να κινδυνεύει εξ’ αιτίας της ακαρπίας που για δεύτερη φορά, μέσα σε τρία χρόνια, καταφέρνει πλήγμα, αυτή τη φορά ολικό, στο Χαλκιδικιώτικο ελαιώνα.
Η Χαλκιδική, μέσω της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, του Επιμελητηρίου, των βουλευτών και των εκπροσώπων αγροτικών συνεταιρισμών και συλλογικών επιχειρηματικών φορέων, με τεκμηριωμένες επιστημονικά θέσεις, ζητάει από την Πολιτεία αποζημιώσεις των αγροτών, στήριξη των επιχειρήσεων με ειδικά έκτακτα μέτρα, τροποποίηση του Κανονισμού του ΕΛΓΑ ώστε να καλύπτονται οι πρωτοφανείς ζημίες που επιφέρει η κλιματική αλλαγή, έργα υποδομής που χρειάζεται απεγνωσμένα ο νομός του οποίου τα υδατικά αποθέματα έχουν κυριολεκτικώς στραγγίξει.
Το μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η ελαιοκομία στη Χαλκιδική, τέθηκε ήδη σε συνάντηση που είχαν, τέλη Ιουλίου, με τον Υφυπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Διονύση Σταμενίτη, ο βουλευτής Ιωάννης Γιώργος και η Αντιπεριφερειάρχης Κατερίνα Ζωγράφου, ενώ από τις 15 Μαΐου ακόμη ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου Χαλκιδικής Γιάννης Κουφίδης, είχε ζητήσει από τον ΕΛΓΑ, να καταγράψει την κατάσταση και να υπολογίσει τη ζημιά που θα προκληθεί στο εισόδημα των ελαιοπαραγωγών.
Η ζημιά, η απώλεια σε εισόδημα, θα είναι άνω των 200 εκατ. ευρώ, υποστήριξε στο makthes.gr o κ. Κουφίδης, αν ληφθούν υπόψη η περυσινή τιμή παραγωγού (1,05- 1,20 ευρώ/κιλό) αλλά και ο τζίρος των περίπου 150 επιχειρήσεων που μεταποιούν και εμπορεύονται επιτραπέζιες ελιές. Ο μόνος τρόπος για να περιοριστούν κάπως οι απώλειες, είναι η αποζημίωση των αγροτών και η στήριξη των μεταποιητικών επιχειρήσεων, με έκτακτα μέτρα, σαν αυτά που είχαν ληφθεί στην περίοδο του covid.
Όπως είπε η κα. Ζωγράφου, μετά τη συνάντηση με τον κ. Σταμενίτη, επιδιώκεται συνάντηση και με τον υπουργό Οικονομικών, ενώ Περιφέρεια Κ. Μακεδονίας και φορείς θα φτάσουν ως το Μέγαρο Μαξίμου, θέτοντας διεκδικήσεις. Θα απαιτηθεί πολιτική απόφαση για τη στήριξη των αγροτών, επειδή ο Κανονισμός του ΕΛΓΑ δεν προβλέπει αποζημιώσεις για καταστροφές στο προανθικό στάδιο.
Οι απώλειες θα φτάσουν στο 100%
«Τα δένδρα δεν έχουν καρπό, η παραγωγή θα είναι ως και 90% μειωμένη σε σχέση με την περυσινή. Η ζημιά έγινε από το προανθικό στάδιο, διαπιστώνεται δια γυμνού οφθαλμού. Οι περισσότεροι αγρότες, που ήδη μετράνε ζημίες, δε θα επιχειρήσουν καν να συγκομίσουν τις ελάχιστες ελιές που υπάρχουν, με αποτέλεσμα οι απώλειες να φτάσουν στο 100%, ενώ υπάρχει και κίνδυνος να αλλάξουν χέρια κτήματα μικρών και μεσαίων παραγωγών, που έχουν ήδη δανειστεί για να καλύψουν το καλλιεργητικό κόστος».
Τα παραπάνω ήταν μερικά από τα όσα επισήμαναν στο makthes.gr δύο παραγωγοί, ο κ. Δημήτρης Ευαγγελινός, ελαιοκαλλιεργητής και εκπρόσωπος του Συνεταιρισμού Παραγωγών Βιολογικής Ελιάς Ολύνθου Biolivia και η κα. Μαρία Καραβάνα, πρόεδρος και δ/νουσα σύμβουλος της αμιγώς εξαγωγικής Olivellas A.E, μέλος Δ.Ε. του Επιμελητηρίου Χαλκιδικής και υπεύθυνη Συμβουλευτικής Υποστήριξης Επιχειρήσεων, όπως επίσης μεταβατική πρόεδρος του Συλλόγου Μεταποιητών Ελιάς.
Και βεβαίως η συζήτηση, έφερε στην επιφάνεια κι’ άλλα προβλήματα που απασχολούν αγρότες και μεταποιητές, όπως και προτάσεις για την αντιμετώπισή τους. Ο κ. Ευαγγελινός τόνισε την ανάγκη για ορθολογικές καλλιεργητικές πρακτικές, χρήση των εργαλείων της έξυπνης γεωργίας, στροφή στο εξής σε δενδρώδεις καλλιέργειες που απαιτούν λιγότερο νερό, όπως της βερικοκιάς και της φυστικιάς ΚΑΙ αλλαγή του Κανονισμού του ΕΛΓΑ, με αναπόφευκτη αύξηση και των ασφαλίστρων, ώστε να ασφαλίζεται το δένδρο και όχι ο καρπός του.
Η κα. Καραβάνα, επισήμανε την ανάγκη, σε πρώτη φάση να υποστηριχθούν οι επιχειρήσεις με μέτρα σαν εκείνα που είχαν ληφθεί από την Πολιτεία την περίοδο του covid ( σ.σ. παράταση στην καταβολή ασφαλιστικών εισφορών, επιδότηση επιτοκίου για όσους είναι ανοικτοί με δάνεια), ενώ τόνισε ότι πρέπει επιτέλους να λυθούν τα ζητήματα που συνδέονται με τις χρήσεις γης, τη χωροθέτηση των μεταποιητικών μονάδων, τον ορισμό φυσικών αποδεκτών για τη διάθεση των επεξεργασμένων αποβλήτων, ( σ.σ. αλάτι από την επεξεργασία της επιτραπέζιας ελιάς).
Μέγα διαχρονικό πρόβλημα, η έλλειψη νερού
Και οι δύο παραγωγοί, στάθηκαν στο μέγα πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Χαλκιδική, λόγω της εξάντλησης των υδατικών πόρων, με τον τουρισμό και την υπερεντατική γεωργία, να έχουν αναπόδραστα μπει σε ένα κανονικό μπρα ντε φερ. Επισήμαναν τις μεγάλες καθυστερήσεις στην υλοποίηση υδραυλικών έργων για την κάλυψη των αναγκών του νομού με νερό ύδρευσης και άρδευσης ( κατασκευή φραγμάτων, ταμιευτήρων και δικτύων), ενώ τονίσθηκε και η ποιοτική υποβάθμιση των υδάτων από γεωτρήσεις όπως και οι πρόσθετες δαπάνες που βαρύνουν τους γεωργούς, για τις ανανεώσεις αδειών για γεωτρήσεις σε μεγαλύτερα βάθη.
Το διαμάντι της Χαλκιδικής, η πράσινη ελιά
Να σημειωθεί ότι η πράσινη ελιά Χαλκιδικής ΠΟΠ, το διεθνώς αναγνωρισμένο αγροτικό προϊόν της Χαλκιδικής, παράγεται από την τοπική ποικιλία ‘Χονδροελιά’ ή ‘Χαλκιδικής’. Οι φυτείες της συγκεκριμένης ποικιλίας αρδεύονται και μάλιστα απορροφούν μεγάλες ποσότητες νερού, που από 200 λίτρα/ δένδρο το Μάϊο, αυξάνονται στα 500 l/δένδρο τον Ιούνιο και, στα 1.200 l/δένδρο τον Αύγουστο.
Η συγκεκριμένη ποικιλία, απαιτεί και σημαντικές μονάδες ψύχους (900 ώρες ψύχους κάτω των 7,2 βαθμών Κελσίου) για να μπορέσει το δένδρο, μετά τη συγκομιδή του καρπού, να ξεκουραστεί, πέφτοντας σε ημιλήθαργο κατά τη διάρκεια του χειμώνα, ώστε ακολούθως, να μπει στο νέο κύκλο της ανθοφορίας και της καρπόδεσης, κάτι που δεν συνέβηκε τον τελευταίο χειμώνα. Ψύχος λοιπόν το χειμώνα και υγρασία την άνοιξη, χρειάζεται η ελιά Χαλκιδικής.
Έτσι, αναμφίβολα, το 2023 θα αποδειχθεί μία καταστροφική χρονιά για τους καλλιεργητές επιτραπέζιας ελιάς Χαλκιδικής, μία χρονιά χωρίς εισόδημα εξ’ αιτίας της ολικής ακαρπίας, που πλήττει το μεγαλύτερο κομμάτι του ελαιώνα του νομού και ειδικά τις φυτείες της ντόπιας ποικιλίας. Από το πλήγμα δε θα γλυτώσουν ούτε οι δεκάδες των μεταποιητών- δυναμικών κυρίως εξαγωγικών επιχειρήσεων, αφού δεν θα έχουν πρώτη ύλη για να παράξουν προϊόν, μένοντας άπραγες για ενάμισι χρόνο, μέχρι το Φεβρουάριο του 2025 που ελπίζουν ότι θα ξαναβγούν στη διεθνή αγορά με πωλήσεις, ΕΑΝ, η επόμενη χρονιά δώσει παραγωγή το Σεπτέμβριο- Οκτώβριο του 2024.
Βiolivia: Μείωση της παραγωγής στο 10%
«Η ακαρπία επέστρεψε για δεύτερη φορά, μέσα σε μία τριετία. Το 2021, η χρονιά ήταν μεν δύσκολη, γιατί η παραγωγή είχε μειωθεί στο 40% σε σχέση με του 2020, αλλά δεν ήταν καταστροφική. Το 2022 η Biolivia συγκέντρωσε περί τους 1.100- 1.200 τόνους βρώσιμης ελιάς Χαλκιδικής, αλλά φέτος δεν θα πιάσει ούτε τους 200 τόνους, δηλαδή η παραγωγή μας θα είναι στο 10% της περυσινή», είπε ο κ. Ευαγγελινός τονίζοντας ότι το φετινό φαινόμενο, δεν είναι η γνωστή παρενιαυτοφορία.
Για τους ελαιοκαλλιεργητές το πλήγμα είναι τεράστιο, γιατί οι περισσότεροι δεν θα έχουν εισόδημα, όταν από την άλλη πλευρά θα έχουν σημαντικές ζημίες αφού ήδη έχουν πληρώσει για το 70% της καλλιεργητικής δαπάνης, κάποιοι δανειζόμενοι μέσω της συμβολαιακής γεωργίας και αντί του καρπού που περίμεναν ότι θα συγκομίσουν.
«Οι περισσότεροι δεν θα μπούνε καν στον κόπο να φέρουν εργάτες γης για να μαζέψουν τις ελάχιστες ελιές που υπάρχουν, να κάνουν δηλαδή και άλλες δαπάνες. Το καλλιεργητικό κόστος έχει υπολογιστεί στα περίπου 800-850 ευρώ ανά στρέμμα. Θέλουμε να αποζημιωθούμε από την Πολιτεία, δίχως φυσικά να διεκδικούμε το κόστος συγκόμισης που είναι κοντά στο 20% του συνολικού.
«Οι αγρότες είναι σε απόγνωση, ειδικά οι μικροί και μεσαίοι παραγωγοί που καλλιεργούν ως 70-80 στρέμματα ελαιώνα. Ετοιμάζουμε ένα έγγραφο, σε συνεργασία με το ΓΕΩΤΕΕ , που θα υπογράφεται από όλους τους ενεργούς συνδέσμους της Χαλκιδικής και στο οποίο θα αναγράφεται αναλυτικά το κόστος για τον παραγωγό», δήλωσε ο κ. Ευαγγελινός και πρόσθεσε:
Συνεργασία με το ΑΠΘ και τον καθ. Μολασιώτη
«Έχουμε, μέσω του Επιμελητηρίου, ζητήσει τη συνδρομή του καθηγητή Δενδροκομίας του ΑΠΘ Αθανασίου Μολασιώτη, για την τεκμηρίωση του φαινομένου της ακαρπίας αλλά και για τη διεξαγωγή έρευνας, ώστε να εντοπισθούν κλώνοι της ποικιλίας που τυχόν έχουν μεγαλύτερη αντοχή στις νέες κλιματολογικές συνθήκες. Βλέπουμε ότι όσοι καλλιεργούν ποικιλίες της νότιας Ελλάδας, θα έχουν φέτος παραγωγή αλλά φυσικά δεν τίθεται θέμα εγκατάλειψης της ντόπιας ποικιλίας. Θα πρέπει να μάθουμε να λειτουργούμε σε μεγαλύτερη αρμονία με τη φύση, να κάνουμε χρήση της έξυπνης γεωργίας, να μη κουράζουμε τα δένδρα. Πρέπει να γίνουν αλλαγές από πλευράς αγροτών, αλλά και από την Πολιτεία γιατί το καλλιεργητικό κόστος της Χονδροελιάς είναι σημαντικά μεγαλύτερο άλλων ποικιλιών, οπότε πρέπει να υπάρξει ξεχωριστό καθεστώς για τις αποζημιώσεις.
«Επίσης, το πρόβλημα της λειψυδρίας είναι εδώ και θα το βρούμε πολύ έντονο μπροστά μας, του χρόνου, όχι σε μία πενταετία .
«Πρέπει η Περιφέρεια να απαγορεύσει την άρδευση της ελιάς με εκτοξευτήρες, να επιτρέπει μόνο το στάγδην πότισμα των δένδρων. Πρέπει να γίνουν τα φράγματα στο Χαβρία και τον Ολύνθιο και ταμιευτήρες νερού. Φέτος έβρεχε επί ενάμισι μήνα- από το Μάιο έως τα μέσα Ιουνίου- κι’ αυτές οι μεγάλες ποσότητες νερού, χάθηκαν αναξιοποίητες. Πρέπει και οι αγρότες να ασκήσουμε πιέσεις. Υποτίθεται ότι το Φράγμα στο Χαβρία θα ήταν έτοιμο το 2023 και ακόμη δεν έχει αρχίσει καν να κατασκευάζεται».
Τι σημαίνει η ελιά για την Χαλκιδική
Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία του Επιμελητηρίου Χαλκιδικής:
- Περισσότεροι από 20.000 παραγωγοί καλλιεργούν περίπου 330.000 στρέμματα ελιές στη Χαλκιδική με περισσότερες από 6 εκατομμύρια ρίζες δέντρων.
- 42% είναι το μερίδιο της πράσινης ελιάς Χαλκιδικής στο σύνολο της εγχώριας παραγωγής επιτραπέζιας ελιάς
- 150 και πλέον, είναι οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στη μεταποίηση και εμπορία ελιάς
- 90% της παραγωγής εξάγεται
Τρία προϊόντα από τον ελαιώνα της Χαλκιδικής έχουν μερίδιο στη διεθνή αγορά τροφίμων: - η Πράσινη Ελιά Χαλκιδικής ΠΟΠ (2012)
- το Αγουρέλαιο Χαλκιδικής ΠΟΠ (2013)
- το Γαλανό Μεταγγιτσίου Χαλκιδικής ΠΟΠ (2015)
Η Χαλκιδική, σε μία τυπική παραγωγικά χρονιά συγκομίζει περί τις 100.000 -120.000 τόνους ελιάς. Το 2022 υπολογίζεται ότι η παραγωγή ξεπέρασε τους 150.000 τόνους.
Μεγάλο το πρόβλημα για τις εξαγωγικές επιχειρήσεις
Όπως είπε η κα. Καραβάνα, ο κλάδος της επιτραπέζιας ελιάς, τόσο σε ό,τι αφορά την πρωτογενή παραγωγή, όσο και τη μεταποίηση, είναι ζωτικής σημασίας για τη Χαλκιδική.
«Στα τόσα χρόνια που δραστηριοποιούμαι επιχειρηματικά στον κλάδο, τέτοια κατάσταση δεν έχω ξανασυναντήσει. Φέτος θα έχουμε μία χρονιά πολύ χειρότερη και από εκείνη του 2013, όταν η παραγωγή είχε καταγράψει μείωση κατά περίπου 70%-80% σε σχέση με του προηγούμενου έτους. Τώρα η μείωση είναι της τάξης του 90%, ενώ υπάρχουν κτήματα με δένδρα ολότελα γυμνά από καρπό, ολική ακαρπία, στο 100%.
«Στην περιοχή της Ολύνθου, τα ελαιόδενδρα δείχνουν σαν να έχει ήδη γίνει η συγκομιδή κι’ απόμειναν κάποιες ελίτσες ξεχασμένες πάνω στα δένδρα».
Οι μεταποιητές της Χαλκιδικής, θα αναγκασθούν σε μείωση πωλήσεων γιατί φέτος δεν θα υπάρξει παρά ελάχιστη πρώτη ύλη και η παραγωγή Χονδροελιάς, από άλλες περιοχές όπως π.χ. Καβάλας και Μαγνησίας, θα επεξεργαστεί από τις επιχειρήσεις αυτών των περιοχών.
«Φέτος, αν θα πάρω 1.000 τόνους από τους 650 παραγωγούς με τους οποίους συνεργάζεται η Olivellas, θα είμαι πολύ ευχαριστημένη, όταν κανονικά εισκομίζουμε ως και 12.000 τόνους. Η ελιά Χαλκιδικής είναι μοναδική στην ποιότητά της και δεν μπορεί να υποκατασταθεί με εισαγωγές από άλλες χώρες. Κάποιες εισαγωγές, για να κινηθεί εμπορικά η εταιρεία, θα γίνουν, όμως για προϊόντα άλλων κατηγοριών.
«Ελιές, διαθέσιμες για πώληση, θα έχουν ξανά οι μεταποιητικές επιχειρήσεις, από το Φεβρουάριο – Μάρτιο του 2025 κι’ αυτό εάν το Σεπτέμβριο του 2024 έχουμε καλή παραγωγή. Κανείς μεταποιητής, δεν έχει αποθέματα για να κρατηθεί ως το Φεβρουάριο του 2025», εξήγησε η κα. Καραβάνα.
Πρόβλημα με ευρωπαϊκή διάσταση
Σε αυτή την κακή συγκυρία, το μόνο που κάπως καθησυχάζει τους εξαγωγείς, είναι ότι η ξηρασία πλήττει τους ελαιώνες και τους άλλους μεγάλους Ευρωπαίους ανταγωνιστές της Χαλκιδικής, δηλαδή την Ισπανία και την Ιταλία, ενώ οι Αφρικανικές χώρες έχουν μεν αυξήσει τη δυναμική τους στην παραγωγή ελαιολάδου, αλλά δεν είναι ανταγωνιστές της πράσινης ελιάς Χαλκιδικής.
«Η ελιά Χαλκιδικής, γνωρίζει τεράστια ζήτηση τα τελευταία χρόνια, στη διεθνή αγορά, χάρη στον αγώνα παραγωγών και μεταποιητών. Αναμφίβολα έχουμε μπροστά μας, δύσκολες χρονιές, λόγω της κλιματικής αλλαγής, μα δυστυχώς υπάρχουν και άλλα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κλάδος.
Δεν βοηθάει η Πολιτεία
«Δεν έχουν γίνει τα αρδευτικά έργα που χρειάζεται ο νομός, δεν έγιναν τα φράγματα που συζητούνται για πολλά χρόνια. Προβλήματα έχουμε και με τη διάθεση των αποβλήτων (σ.σ.αλάτι) από την επεξεργασία της βρώσιμης ελιάς, γιατί η Πολιτεία δεν έχει ακόμη ορίσει φυσικούς αποδέκτες. Οι πολιτικοί είναι πολύ περήφανοι που οι επιχειρήσεις έχουν κάνει γνωστή σε όλο τον κόσμο την ελιά Χαλκιδικής, αλλά δε βοηθάνε να λυθούν τα προβλήματα.
«Υπάρχουν επιχειρήσεις που έχουν έγκριση για υπεδάφια διάθεση των αποβλήτων ή και έγκριση για την χρήση του επεξεργασμένου λύματος για πότισμα, αλλά συνολικά το θέμα δεν έχει διευθετηθεί. Επίσης, δεν έχει ορισθεί περιοχή λειτουργίας των μεταποιητικών μονάδων, ένα π.χ. βιοτεχνικό πάρκο, με αποτέλεσμα η κάθε εταιρεία να κάνει τις εγκαταστάσεις της όπου διέθετε γη ή την εξυπηρετούσε καλύτερα. Έτσι, τα εργοστάσια που έχουν και ανοικτές δεξαμενές ελαιολυμάτων , κάποιες φορές λειτουργούν κοντά σε χωριά ή σε ξενοδοχεία, με αποτέλεσμα να υπάρχουν αντιδράσεις».
Ενεργοποίηση του Συλλόγου Μεταποιητών
Λύση στα προβλήματα του κλάδου, μπορεί να δοθεί μόνο μέσα από συλλογικό φορέα εκπροσώπησής του, γι’ αυτό και ξεκίνησε προσπάθεια ενεργοποίησης εκ νέου του Συλλόγου Μεταποιητών Βρώσιμης Ελιάς Χαλκιδικής, ο οποίος για δέκα χρόνια είχε περιέλθει σε αδράνεια. Πρόεδρος του μεταβατικού δ.σ. είναι η κα. Καραβάνα η οποία, όπως είπε, ήδη μέσω επαφών με την Αντιπεριφέρεια αλλά και με τον Περιφερειάρχη Κεντρικής Μακεδονίας Απόστολο Τζιτζικώστα, επιδιώκεται να βρεθεί λύση στο ζήτημα της διάθεσης των αποβλήτων.
Σε τούτη τη φάση όμως, η έμφαση αναπόφευκτα δίνεται στην αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκύπτουν από τη φετινή ακαρπία του ελαιώνα.
Στις μεταποιητικές μονάδες, απασχολούνται 1.500 άτομα μόνιμο προσωπικό, οικογένειες που πρέπει και αυτές, μέσω της λειτουργίας των επιχειρήσεων, να στηριχθούν.
Μέτρα στήριξης τύπου αντι- covid
«Ζητάμε από την Πολιτεία μέτρα υποβοήθησης, όπως είχε συμβεί στην περίπτωση του covid. Μπορούν να βοηθηθούν οι επιχειρήσεις με παράταση του χρόνου καταβολής των ασφαλιστικών εισφορών, ενώ μεγάλη ανάσα θα έδινε και η επιδότηση επιτοκίου σε εκείνες που έχουν δανειακά ανοίγματα. Πρέπει να βοηθηθούν οι εταιρείες, σε μία περίοδο που δεν θα έχουν έσοδα, αλλά μόνο δαπάνες», κατέληξε η κα. Καραβάνα.
ΕΛΓΑ και τροποποίηση του Κανονισμού
Κι΄επειδή η κλιματική αλλαγή τα τελευταία 4-5 χρόνια, έχει δείξει για τα καλά τα δόντια της, πρέπει οπωσδήποτε να επικαιροποιηθεί ο Κανονισμός του ΕΛΓΑ, αλλά και να βρεθούν τρόποι για την εξασφάλιση χρηματικών πόρων, ώστε να είναι δυνατή η κάλυψη των μεγάλων ζημιών που κάθε χρόνο συμβαίνουν.
Οι αγρότες, που καταβάλλουν ασφάλιστρα μέσω δηλώσεων ΟΣΔΕ, θα πρέπει και αυτοί να ανταποκριθούν σε αναπροσαρμοσμένα ασφάλιστρα, ενώ υπάρχει πρόταση για να δοθεί στους παραγωγούς η δυνατότητα επιλογής κατηγορίας ασφαλίστρου.
