Η Παγκόσμια Ημέρα Αγροτικής Πάλης διοργανώνεται κάθε χρόνο σε ανάμνηση της σφαγής των άκληρων χωρικών στη Βία Καμπεσίνα (Αγροτική Οδός) της Βραζιλίας στις 17 Απριλίου του 1996.
Οι πρωτόγνωρες μαζικές και δυναμικές κινητοποιήσεις των αγροτών-παραγωγών σε όλη την Ευρώπη σηματοδότησαν την φετινή χρονιά. Βασικό κίνητρο αυτών αποτέλεσε η αγανάκτηση των μικρομεσαίων αγροτών απέναντι στην απειλή του αφανισμού τους.
Τα μαύρα σύννεφα που συσσωρεύονται πάνω από την πρωτογενή παραγωγή της Ευρώπης απειλούν να φέρουν κατακλυσμιαίες επιπτώσεις με πρώτα θύματα τους μικρομεσαίους αγρότες και την παραδοσιακή γεωργία.
Η κρίση αυτή, όπως όλες οι κρίσεις, είναι πολυπαραγοντική.
Η εκτίναξη του κόστους παραγωγής, ιδιαίτερα μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία, είναι ίσως ο καταλύτης που πυροδότησε τις αντιδράσεις. Η ραγδαία αύξηση των τιμών ενέργειας επηρέασε όλα τα στοιχεία κόστους της παραγωγής·το αρδευτικό νερό χρειάζεται ηλεκτρική ενέργεια για να αντληθεί, τα τρακτέρ χρειάζονται πετρέλαιο για να κινηθούν, τα λιπάσματα χρειάζονται φυσικό αέριο για να παραχθούν.
Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής έχουν άμεσο αντίκτυπο στην γεωργική παραγωγή. Οι υψηλές θερμοκρασίες δημιουργούν προβλήματα τόσο στην καρπόδεση όσο και στην τελική ποσότητα και ποιότητα των καρπών. Οι παρατεταμένες περίοδοι λειψυδρίας μειώνουν την διαθεσιμότητα αρδευτικού νερού (Ισπανία). Οι ακραίες βροχοπτώσεις βυθίζουν στην λάσπη ολόκληρες περιοχές με αποτέλεσμα μεγάλες εκτάσεις γης να καθίστανται μη καλλιεργήσιμες (Θεσσαλία).
Ο αθέμιτος ανταγωνισμός μεταξύ των προϊόντων που παράγονται στην Ευρώπη (με την αυστηρή περιβαλλοντική, εργατική και περί φυτοπροστασίας νομοθεσία) έναντι ομοειδών προϊόντων τρίτων χωρών που διακινούνται στις ίδιες αγορές είναι ένας παράγοντας που έχει εξοργίσει – δικαίως – τους ευρωπαίους παραγωγούς.
Ένας ακόμη παράγοντας που ήρθε στο φως της επικαιρότητας με αφορμή τις κινητοποιήσεις των αγροτών είναι τα νέα λόμπυ της αγροδιατροφής που εισάγουν καινοτομίες, εκτοπίζοντας τα παραδοσιακά ποιοτικά προϊόντα της ευρωπαϊκής γεωργίας. Όλα ξεκίνησαν με την εισαγωγή του συστήματος τροφίμων Nutri-score, ενός απλοϊκού χρωματικού κώδικα που κατατάσσει τα τρόφιμα με βάση την διατροφική τους αξία. Οι παράμετροι που λαμβάνει υπόψη το προτεινόμενο αυτό σύστημα οδηγούν στοχευμένα σε επιλογή «βιομηχανοποιημένων» προϊόντων έναντι παραδοσιακών ΠΟΠ και ΠΓΕ προϊόντων.
Την ίδια στιγμή που η πρωτογενής ευρωπαϊκή παραγωγή σπαράσσεται, τα θεσμικά της όργανα εισάγουν νομοθεσία για την απελευθέρωση της καλλιέργειας φυτών που έχουν υποστεί γενετική επεξεργασία με Νέες Γονιδιωματικές Τεχνικές!
Οι αλλαγές που έφερε η Νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική στην χρηματοδότηση των παραγωγών σε αυτή την κρίσιμη φάση διατάραξε τις ήδη εύθραυστες ισορροπίες. Η Αγροτική είναι η παλαιότερη Κοινή Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και ενώ κάποτε κάλυπτε το 90% των πόρων του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού, σήμερα αντιπροσωπεύει ποσοστό κάτω του 40%. Αυτό σημαίνει ότι τα ποσά που οδηγούνται στην πρωτογενή παραγωγή αποπληθωρισμένα είναι πολύ χαμηλότερα σήμερα απ’ ό,τι στο πρόσφατο παρελθόν. Επιπλέον αυτών, ο σχεδιασμός έγινε πριν τις τεκτονικές οικονομικές αναταράξεις που έφερε ο πόλεμος στην Ουκρανία. Οι αγρότες, δηλαδή, καλούνται να εφαρμόσουν μια Αγροτική Πολιτική σε ένα εντελώς διαφορετικό περιβάλλον, με διαφορετικές απαιτήσεις και προοπτικές.
Ταυτόχρονα άλλαξαν βίαια και οι χρηματοδοτικές ροές στην Ευρώπη. Καθόλου τυχαίο δεν είναι το σύνθημα των εξεγερμένων ευρωπαίων αγροτών: «Χρήματα για τους αγρότες και όχι για τον πόλεμο».
Η μεγαλύτερη απειλή, ωστόσο, μοιάζει να είναι η μείωση της αγοραστικής δύναμης των ευρωπαίων καταναλωτών. Οι καταναλωτές λόγω του διαρκώς αυξανόμενου κόστους διαβίωσης – από τα πάγια έξοδα του σπιτιού μέχρι και τα έξοδα διατροφής -αφενός μειώνουν τις ποσότητες των τροφίμων που προμηθεύονται αφετέρου αποφασίζουν με κριτήριο την τιμή των προϊόντων επιλέγοντας τα φθηνότερα και όχι τα ποιοτικότερα τρόφιμα, τα οποία είναι ακριβότερα.
Από την εξέγερση των αγροτών στο Κιλελέρ μέχρι το σταφιδικό ζήτημα στο Αίγιο και από την «Επανάσταση των απλών ανθρώπων» στην Γερμανία του 16ου αιώνα έως την εξέγερση στην Τσιάπας και στην Βολιβία, η αγροτική πάλη για την επιβίωση συνεχίζεται.
Το σύνθημα των αγροτών της Ευρώπης«Nofarmers – Nofood» («χωρίς αγρότες δεν υπάρχει τροφή»)παράγει πολλά υπαρξιακά ερωτήματα. Ποιος θα παράγει τροφή, αν όχι οι αγρότες; Και οι αγρότες τι θα απογίνουν; Τι είδους τροφή θα παράγεται; Τα υψηλής ποιότητας προϊόντα θα είναι προσβάσιμα σε όλους; Ποιος θα ελέγχει πλέον την διατροφή των παιδιών μας και εμάς των ιδίων; Μήπως οι ακρογωνιαίοι λίθοι της ανθρώπινης ύπαρξης, υγεία και διατροφή, εμπορευματοποιούνται ανήθικα;
Συντάκτης: Σταύρος Αραχωβίτης
Γεωπόνος MSc, Πρώην Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων
Ambassador θεματικής: Αξιοποίηση και προώθηση του αγροτικού πλούτου της Λακωνίας.
