Ο Αντιπεριφερειάρχης Βιώσιμης Ανάπτυξης, Ενέργειας, Χωροταξίας και Περιβάλλοντος της ΠΔΕ Στυλιανός Μπλέτσας, υπογράφει τις παρατηρήσεις της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας στη διαβούλευση του Master Plan της Ολλανδικής HVA και ειδικότερα στα κεφάλαια εκείνα, όπου προτείνεται η μερική εκτροπή του άνω ρου του Αχελώου, ως η «μόνη βιώσιμη λύση» για την αντιμετώπιση της ερημοποίησης της Θεσσαλίας.
«Στο πλαίσιο αυτής της έκτακτης αντιμετώπισης τίθεται σε διαβούλευση το σχετικό master plan χωρίς δυστυχώς θεσμική βάση, στην αγγλική γλώσσα, για πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Είναι αυτονόητο ότι δεν μπορεί να υπάρξει σχολιασμός της μελέτης σε βάθος σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα από όσον το δυνατό περισσότερους φορείς που εμπλέκονται στην διαχείριση των υδάτων (διαπεριφεριακά) έτσι ώστε να εντοπιστούν κρίσιμα σημεία σε θέματα σχεδιασμού και υλοποίησης και να επιλυθούν αναλόγως καθιστώντας έτσι τη διαβούλευση προβληματική», επισημαίνεται χαρακτηριστικά στις παρατηρήσεις της Περιφέρειας.
Επιπρόσθετα παρατίθενται τα αποτελέσματα της έρευνας με τίτλο «Αξιολόγηση των κοινωνικο-οικονομικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων από την εκτροπή του Αχελώου» που εκπονήθηκε για λογαριασμό της ΠΔΕ από την Deloitte τον Μάρτιο 2023. Με τεκμηριωμένα επιχειρήματα, παρουσιάζονται οι κοινωνικο-οικονομικές αλλά και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της ενδεχόμενης ολοκλήρωσης της εκτροπής.
Ο Περιφερειάρχης Δυτικής Ελλάδας, Νεκτάριος Φαρμάκης, σε σχετική δήλωση του, επισημαίνει:
«Η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας σταθερά προσηλωμένη στην τεκμηριωμένη θέση της κατά των σεναρίων εκτροπής του Αχελώου συμμετείχε στη δημόσια διαβούλευση του σχεδίου (master plan) της HVA, στο κομμάτι βέβαια που αφορά στην διαχείριση των υδάτων του ποταμού Αχελώου και μόνο. Είμαστε βέβαιοι ότι οι απόψεις μας θα ληφθούν υπόψη αφού βασίζονται αποκλειστικά σε επιστημονικά τεκμήρια».
Οι παρατηρήσεις της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας
Σχετικά με την εκτροπή του Αχελώου όπως προτείνεται στο «MASTER PLAN WATER MANAGEMENT IN THESSALY IN THE WAKE OF STORM DANIEL» στο πλαίσιο της Ανοικτής Διαβούλευσης (http://www.opengov.gr/ypaat/?p=3068). Η διαχείριση και προστασία των υδατικών πόρων στη χώρα μας γίνεται σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία η οποία έχει ενσωματώσει τις οδηγίες 2007/60/ΕΚ για τη διαχείριση του κινδύνου πλημμυρών και την οδηγία 2000/60/ΕΕ για την προστασία του περιβαλλοντικού κεκτημένου των υδάτων.
Στο πλαίσιο της διαδικασίας που προβλέπεται για την αναθεώρηση των Σχεδίων Διαχείρισης ΛΑΠ η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας έχει καταθέσει στην προβλεπόμενη φάση διαβούλευσης τεκμηριωμένα σχόλια και θέσεις που αφορούν μεταξύ άλλων την εκτροπή ποσοτήτων νερού από τον Αχελώο προς το Υδατικό διαμέρισμα Θεσσαλίας με την προτεινόμενη δέσμη μέτρων (εκπόνηση – επικαιροποίηση μελετών ταμιευτήρα Συκιάς και λοιπών έργων).
Είναι προφανές ότι σε έκτακτα περιστατικά όπως αυτά τα οποία έπληξαν, την Θεσσαλία απαιτείται γρήγορη ανταπόκριση από την πολιτεία δεδομένου ότι τα αποτελέσματα των θεομηνιών έχουν αφήσει βαθιά τα σημάδια τους στις υποδομές και την κοινωνία της Θεσσαλίας αναδεικνύοντας σε μεγάλο βαθμό το διαχρονικό έλλειμα σχεδιασμού και εφαρμογής μέτρων σύμφωνα με τις σχετικές οδηγίες της ΕΕ για τα ύδατα στη Θεσσαλία όπως άλλωστε σχετικά μεταξύ άλλων και η ΠΔΕ έχει σχολιάσει στις διαβουλεύσεις των Σχεδίων Διαχείρισης ΛΑΠ του πρώτου και δεύτερου κύκλου αναθεώρησης.
Στο πλαίσιο αυτής της έκτακτης αντιμετώπισης τίθεται σε διαβούλευση το σχετικό master plan χωρίς δυστυχώς θεσμική βάση, στην αγγλική γλώσσα, για πολύ μικρό χρονικό διάστημα.
Είναι αυτονόητο ότι δεν μπορεί να υπάρξει σχολιασμός της μελέτης σε βάθος σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα από όσον το δυνατό περισσότερους φορείς που εμπλέκονται στην διαχείριση των υδάτων (διαπεριφεριακά) έτσι ώστε να εντοπιστούν κρίσιμα σημεία σε θέματα σχεδιασμού και υλοποίησης και να επιλυθούν αναλόγως καθιστώντας έτσι τη διαβούλευση προβληματική.
Όπως και στο προσχέδιο της 2ης αναθεώρησης των ΣΔΛΑΠ όπου επαναφέρεται το σενάριο εκτροπής του Αχελώου, έτσι και στην παρούσα μελέτη, η εκτροπή προτείνεται για την αντιμετώπιση του όποιου υδατικού ελλείματος παρουσιάζεται στη μελέτη (εκτίμηση από την ομάδα έργου χωρίς επαλήθευση δεδομένων χρήσης υδάτων) χωρίς να έχει ληφθεί υπόψη σε βάθος η τρωτότητα των υδατικών πόρων στα σενάρια εκπομπών RCPs της IPCC στις μελλοντικές περιόδους αλλά ούτε και η ανθεκτικότητα των προτεινόμενων έργων σε αυτήν την τυχόν τρωτότητα.
Επισημαίνεται δε στη σελ 36 vol. I FLOOD DEFENSE INFRASTRUCTURES παρ. 3 και υποσημείωση 5, όσον αφορά την ένταση των πλημμυρών ότι « The Master Plan, however, assumes that the huge uncertainties about the impacts of climate change justify very high standards: the storm Daniel is considered the norm» και όχι επεισόδιο μικρής περιόδου επαναφοράς. Επιπλέον, στην παράγραφο 6 της ίδιας σελίδας αναφέρεται «Therefore, the Master Plan designates the areas that experienced inundation following Storm Daniel as those with a high likelihood of flooding6. Additional differentiations regarding the levels of likelihood of flooding can only be determined through detailed modelling. This modelling will assess the impacts of various ensembles of rainfall events across diverse climate scenarios». Tα παραπάνω επηρεάζουν τα προτεινόμενα έργα υποδομών, την σχετική κοστολόγηση τους και την προτεινόμενη διαχείριση υδάτων στην παρούσα μελέτη μιας και δεν λαμβάνονται υπόψη περίοδοι επαναφοράς ενός συμβάντος που μπορεί έτσι να οδηγήσει σε αστοχία έργων με ότι αυτό συνεπάγεται.
Όσο δε αφορά την αξιολόγηση των κοινωνικό-οικονομικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων από την εκτροπή του Αχελώου αναγκαζόμαστε, όπως παραθέσαμε και στον σχολιασμό του προσχεδίου 2ης αναθεώρησης ΣΔΛΑΠ, να σας υπενθυμίσουμε και εδώ τα αποτελέσματα έρευνας με τίτλο «Αξιολόγηση των κοινωνικο-οικονομικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων από την εκτροπή του Αχελώου» που εκπονήθηκε για λογαριασμό της ΠΔΕ από την Deloitte τον Μάρτιο 2023.
Σημαντική απόκλιση από τον αρχικό σχεδιασμό
Το έργο της μερικής εκτροπής του Αχελώου, είχε ως πρωταρχικό στόχο την επίλυση του προβλήματος υδατικού ελλείματος της Θεσσαλικής πεδιάδας. Η πρώτη εξαγγελία του έργου έγινε το 1983, ωστόσο η σημερινή κατάσταση του έργου αποκλίνει κατά πολύ από τον αρχικό σχεδιασμό καθώς η εκτρεπόμενη ποσότητα έχει μειωθεί δραστικά, κάποια έργα έχουν αυτονομηθεί ενώ άλλα είναι ημιτελή. Η τελευταία ΜΠΕ που αφορούσε το σύνολο του έργου εκτροπής εκπονήθηκε το 1995 και αφορούσε την εκτροπή 600 εκ m3 νερού, ενώ στα χρόνια που μεσολάβησαν έχουν ακολουθήσει 4 ακυρωτικές αποφάσεις από το ΣτΕ για το σύνολο του έργου, το οποίο αφορά την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδος και την Περιφέρεια Θεσσαλίας με αναμενόμενες επιπτώσεις σε περιβαλλοντικό και οικονομικό επίπεδο.Υψηλό περιβαλλοντικό κόστος.
Όσον αφορά τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, μια ενδεχόμενη εκτροπή 250 εκ m3 νερού από τον Αχελώο στην Θεσσαλία και τα έργα που την συνοδεύουν συνεπάγεται την επιβολή ενός περιβαλλοντικού κόστους τόσο στην Θεσσαλία όσο και στην Αιτωλ/νία.
Συγκεκριμένα, η κατασκευή
• του ταμιευτήρα και φράγματος στην Συκιά,
• της σήραγγας εκτροπής
• λοιπών υποδομών για την υποδοχή του νερού στην Θεσσαλία στην έξοδο της σήραγγας
αναμένεται να επιφέρουν ζημιά στο τοπίο, την βιοποικιλότητα και τα ύδατα που αποτιμάται σε 337,5 εκ € ανά έτος επ’ αόριστον από τα οποία τα 74,9 εκ € αντιστοιχούν στο μέρος των έργων που δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα. Το κόστος αυτό κατανέμεται γεωγραφικά κυρίως στη Θεσσαλία και αντιστοιχεί σε σημαντικό ποσοστό της προστιθέμενης αξίας του τομέα γεωργίας και για τις δύο περιοχές. (Το κόστος κατανέμεται γεωγραφικά κατά 7% στην Αιτ/νία, 85% στην Θεσσαλία και 8% στις λοιπές περιφέρειες )
Εκτίμηση και γεωγραφική κατανομή του περιβαλλοντικού κόστους
(Πηγή: έρευνα Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας « Αξιολόγηση των κοινωνικο-οικονομικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων από την εκτροπή του Αχελώου»)
Απώλεια Περιβαλλοντικής Αξίας: 288 εκ € για Θεσσαλία, 22 εκ € για Αιτωλοακαρνανία
% επί του ΑΕΠ : 3,4 % για Θεσσαλία, 1% για Αιτωλοακαρνανία
% επί της ΑΠΑ γεωργίας : 29 % για Θεσσαλία, 11,3 % για Αιτωλοακαρνανία.
Το έργο σχετίζεται με υψηλά κεφαλαιουχικά κόστη για την ορθή αξιοποίηση των υδάτων.
Εκτός από το περιβαλλοντικό κόστος, σημαντική επιβάρυνση αναμένεται να επιφέρουν και τα κεφαλαιουχικά κόστη για την κατασκευή των εναπομεινάντων έργων εκτροπής και των απαιτούμενων αρδευτικών υποδομών στη Θεσσαλία που θα πρέπει να τα συνοδεύουν ώστε να γίνει σωστή αξιοποίηση στην περίπτωση μεταφοράς υδάτων στη Θεσσαλία.
Ειδικότερα, το κόστος των αρδευτικών υποδομών στη Θεσσαλία έχει υπολογιστεί στα 5,3 δις €, χρησιμοποιώντας ως δεδομένο τον αριθμό των αρδευόμενων εκτάσεων που αναφέρεται στην ΜΠΕ 1995. Δεδομένου ότι οι αρδευόμενες εκτάσεις έχουν αυξηθεί σχεδόν κατά 40 % σύμφωνα με την 2η αναθεώρηση του ΣΔΛΑΠ Θεσσαλίας (ΥΔ08), αναμένεται σημαντική αύξηση και στο κόστος των υποδομών αυτών οι οποίες είναι απαραίτητες ώστε να εξασφαλιστεί η αξιοποίηση των υδάτων που θα εκτραπούν.
Κεφαλαιουχικά κόστη που συνδέονται με την εκτροπή
(Πηγή: έρευνα Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας « Αξιολόγηση των κοινωνικο-οικονομικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων από την εκτροπή του Αχελώου»)
Κεφαλαιουχικό κόστος έργων μερικής εκτροπής : 760 εκ € (για Θεσσαλία και Αιτωλοακαρνανία)
Κεφαλαιουχικό κόστος απαιτούμενων αρδευτικών υποδομών : 5,3 δις € για Θεσσαλία και 352 εκ € για Αιτωλοακαρνανία. Περιβαλλοντικά και κεφαλαιουχικά κόστη θα αυξήσουν το κόστος αρδευτικού νερού χωρίς τεκμηριωμένη αντίστοιχη αύξηση της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας.
Τόσο το περιβαλλοντικό κόστος, όσο και τα κεφαλαιουχικά κόστη που συνδέονται με την εκτροπή και τα έργα υποδομής μετακυλίονται ανάλογα και στο μοναδιαίο κόστος του αρδευτικού νερού με αποτέλεσμα αυτό να επιβαρυνθεί και στις δύο γεωγραφίες. H αύξηση στο συνολικό κόστος νερού θα αντιστοιχεί σε ένα σημαντικό ποσοστό της ΑΠΑ κάθε περιοχής και κατά συνέπεια, τα έργα εκτροπής θα πρέπει να οδηγήσουν σε γεωργική ανάπτυξη η οποία θα επιφέρει μια, αντιστοίχου ύψους, αύξηση της ΑΠΑ ώστε να καταστεί το έργο σκόπιμο. Τέτοιου είδος ωφέλεια δεν έχει τεκμηριωθεί επαρκώς στις υφιστάμενες μελέτες.
Ανάλυση κόστους νερού άρδευσης
(Πηγή: έρευνα Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας « Αξιολόγηση των κοινωνικο-οικονομικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων από την εκτροπή του Αχελώου»)
Επιπλέον κόστος νερού: +300 εκ € για την Θεσσαλία, + 41 εκ € για την Αιτωλοακαρνανία
Επιπλέον % επί της ΑΠΑ γεωργίας (ΕΛΣΤΑΤ 2020): +30 % για την Θεσσαλία, + 20 % για την Αιτωλοακαρνανία
Αύξηση επί του μοναδιαίου κόστους άρδευσης (κατανομή στο σύνολο των αρδευόμενων εκτάσεων) : Χ 3 για την Θεσσαλία, και Χ 1,2 για την ΑιτωλοακαρνανίαΣυνεπώς μια ενδεχόμενη εκτροπή 250-300 εκ m3 νερού από τον Αχελώο στην Θεσσαλία συνεπάγεται την επιβολή ενός υψηλού περιβαλλοντικού κόστους τόσο στην Θεσσαλία όσο και στην Αιτ/νία και με υψηλά κεφαλαιουχικά κόστη για την ορθή αξιοποίηση των υδάτων.
Τα Περιβαλλοντικά και κεφαλαιουχικά κόστη θα αυξήσουν το κόστος αρδευτικού νερού χωρίς τεκμηριωμένη αντίστοιχη αύξηση της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας.
Επιπρόσθετα, ο ωφέλιμος ρόλος των έργων εκτροπής έχει αμφισβητηθεί από τις αποφάσεις του ΣτΕ οι οποίες ανά τα χρόνια έχουν αναδείξει κενά στη θεμελίωση της αναγκαιότητας του έργου σε σχέση με τις αρνητικές επιπτώσεις που αυτό συνεπάγεται, κενά που δεν έχουν καλυφθεί μέχρι σήμερα.
Πηγή: agrinionews.gr
