Συζήτηση στη βουλή για αποζημιώσεις και ενισχύσεις καστανοπαραγωγών.
“Δεδομένου ότι οι φυτοπαθολογικές προσβολές δεν καλύπτονται ασφαλιστικά από τον ΕΛΓΑ, δεν είναι δυνατή η αποζημίωση της φαιάς σήψης μέσω του μηχανισμού του ΕΛΓΑ. Ωστόσο, οι γεωτεχνικοί του Οργανισμού παρακολουθούν το φαινόμενο και φέτος, συλλέγουν στοιχεία και καταγράφουν την εξέλιξη των καλλιεργειών. Σε συνδυασμό με τα αποτελέσματα που θα αρχίσει να δίνει το ερευνητικό έργο, θα διερευνηθεί και κάθε πιθανότητα ενίσχυσης μέσω εθνικών ή ενωσιακών χρηματοδοτικών εργαλείων”, απάντησε ο ΥφΑΑΤ Δ. Σταμενίτης την Δευτέρα στη βουλή, σε σχετική ερώτηση για τα προβλήματα των καστανοπαραγωγών.
Αναλυτικά η συζήτηση από τα επίσημα πρακτικά της βουλής:
Θα ακολουθήσει η συζήτηση της δωδέκατης, με αριθμό 879/22-3-24 επίκαιρης ερώτησης του δεύτερου κύκλου του Αντιπροέδρου της Βουλής και Βουλευτή Λάρισας της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του Κομμουνιστικού Κόμματος κ. Γεωργίου Λαμπρούλη προς τον Υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, με θέμα: «Για τα οξυμένα προβλήματα των καστανοπαραγωγών του Δήμου Αγιάς».
Κύριε Λαμπρούλη, έχετε τον λόγο.
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΛΑΜΠΡΟΥΛΗΣ (ΣΤ΄ Αντιπρόεδρος της Βουλής): Επειδή είναι δύο ερωτήσεις, η μία μετά την άλλη, αν θυμάμαι καλά, αριθμητικά, τουλάχιστον, ήταν πρώτα για τα μήλα, αλλά δεν υπάρχει πρόβλημα, μιλάμε για το κάστανο και μετά για τα μήλα.
Κύριε Υπουργέ, επανερχόμαστε σε ένα θέμα που είχαμε αναδείξει και στον Κοινοβουλευτικό Έλεγχο πριν από ενάμιση περίπου χρόνο, ίσως και λίγο παραπάνω, σχετικά με τα προβλήματα των καστανοπαραγωγών στο Δήμο Αγιάς, στην περιφερειακή ενότητα Λάρισας.
Και επανερχόμαστε, εξαιτίας ακριβώς των προβλημάτων που οξύνονται διαρκώς σε επίπεδο προφανώς οικονομικό, λόγω της απώλειας παραγωγής, λόγω ασθενειών που εμφανίστηκαν διαδοχικά τα τελευταία χρόνια. Η μία ασθένεια αφορά τη σφήκα, η οποία προκαλεί και μείωση της παραγωγής, μείωση της ανάπτυξης και τελικά, την εξασθένηση των δέντρων. Και προ περίπου διετίας εμφανίστηκε ένας μύκητας που προκαλεί τη λεγόμενη φαιά σήψη, με αποτέλεσμα την τεράστια καταστροφή της παραγωγής του κάστανου, όχι μόνο στην περιοχή της Αγιάς, αλλά και σε άλλες περιοχές της επικράτειας της Ελλάδας.
Τώρα, καταλαβαίνετε ότι η κατάσταση έχει οδηγήσει σε αδιέξοδο εδώ και χρόνια, αλλά πολύ περισσότερο διαρκούντως αυτού του προβλήματος των παθογόνων που καταστρέφουν την παραγωγή και τα δέντρα. Μειωμένη παραγωγή, μειωμένα έσοδα, άρα τεράστια οικονομική επιβάρυνση, αλλά και τεράστια οικονομικά προβλήματα και αδιέξοδα που έχουν να αντιμετωπίσουν οι καστανοκαλλιεργητές στην περιοχή της Αγιάς.
Μιλάμε για απώλειες, κύριε Υπουργέ, 60%-70% και μάλιστα, όποια παραγωγή παραμένει και συγκομίζεται, είναι και αυτή πολύ προβληματική και βέβαια, δεν προωθείται στην αγορά. Συγχρόνως, αυτό το πρόβλημα για το συγκεκριμένο ζήτημα έχει να κάνει και με τις παρεμβάσεις του κράτους σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση των ασθενειών. Το δεύτερο που αναδεικνύουμε είναι το ζήτημα του εισοδήματος, δηλαδή της αναπλήρωσης του χαμένου εισοδήματος των καστανοπαραγωγών της Αγιάς και φυσικά, τη λήψη όλων των απαραίτητων εκείνων επιστημονικών, τεχνικών και πάει λέγοντας μέτρων, από τη μεριά του κράτους και των υπηρεσιών του, προκειμένου να αντιμετωπιστούν αυτά τα παθογόνα αίτια που καταστρέφουν την παραγωγή. Ευχαριστώ πολύ.
ΠΡΟΕΔΡΕΥΟΥΣΑ (Όλγα Γεροβασίλη): Θα απαντήσει ο Υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων κ. Διονύσιος Σταμενίτης. Κύριε Υπουργέ, έχετε τον λόγο.
ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΤΑΜΕΝΙΤΗΣ (Υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων): Ευχαριστώ πολύ, κυρία Πρόεδρε.
Να καλωσορίσω εγώ και τους μαθητές από το 8ο Δημοτικό Σχολείο Γιαννιτσών, στην πόλη που μεγάλωσα και γεννήθηκα. Καλώς ήρθατε μαζί με τους συνοδούς δασκάλους.
Λοιπόν, κύριε συνάδελφε, με αυτή την ερώτησή σας θίγετε δύο ομολογουμένως υπαρκτά ζητήματα για τους καλλιεργητές καστάνων σε διάφορες περιοχές της χώρας, μεταξύ αυτών και η Αγιά Λάρισας. Το ένα είναι το έντομο της σφήκας της καστανιάς και το άλλο η φαιά σήψη του καρπού. Ας τα δούμε, λοιπόν, ένα-ένα.
Η προσβολή από τη σφήκα έκανε την εμφάνισή της το 2018, αλλά επεκτάθηκε σε κλίμακα που να συνιστά πρόβλημα το 2019 και συγκεκριμένα, εμφανίστηκε πρώτη φορά στα Αμπελάκια Λάρισας. Το συγκεκριμένο έντομο αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά μόνο με βιολογική καταπολέμηση κα συγκεκριμένα με την εξαπόλυση του παρασιτοειδούς εντόμου Torymus sinensis.
Η βασικότερη παράμετρος για την επιτυχία της κλασικής βιολογικής καταπολέμησης είναι η επιτυχής εγκατάσταση του ωφέλιμου εντόμου, του οποίου οι πληθυσμοί αυξάνονται σε βάθος χρόνου, ώστε να έρθουν κάποια στιγμή σε ισορροπία με τον πληθυσμό του επιβλαβούς εντόμου. Μετά το σημείο, αυτό οι προσβολές περιορίζονται τόσο ώστε να παύουν πρακτικά να αποτελούν πρόβλημα. Ειδικά για το έντομο της σφήκας, απαιτείται ένα διάστημα τεσσάρων με πέντε ετών, ώστε να φανεί το αποτέλεσμα της μεθόδου βιολογικής καταπολέμησης.
Πράγματι, ήδη από το 2018 ξεκίνησε η εφαρμογή ενός προγράμματος από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, με ενδιάμεσο φορέα διαχείρισης μια υπηρεσία του ΥΠΕΝ για την προμήθεια, εξαπόλυση και παρακολούθηση της ανάπτυξης του ωφέλιμου εντόμου και της αντίστοιχης μείωσης του επιβλαβούς. Υπέγραψαν τρεις συγκεκριμένες συμβάσεις με το Μπενάκειο Φυτολογικό Ινστιτούτο το 2018, το 2019 και το 2011 και οι εξαπολύσεις έλαβαν χώρα από το 2018 μέχρι το 2022. Στην περιοχή της Λάρισας εξαπολύσεις πραγματοποιήθηκαν το 2019 και 2020. Παράλληλα, πραγματοποιήθηκαν και δειγματοληψίες για τη διαπίστωση εγκατάστασης και την παρακολούθηση της εξέλιξης των πληθυσμών του εντόμου.
Σημειώνεται ότι εφόσον ο πληθυσμός εγκατασταθεί επιτυχώς, επιπλέον εξαπολύσεις δεν έχουν κανένα όφελος.
Τα καταγεγραμμένα στοιχεία δείχνουν ότι ο πληθυσμός του ωφέλιμου παρασίτου αυξήθηκε από το 2,3% που ήταν το 2021 στο 55,3% για το 2023 με αντίστοιχη μείωση του επιβλαβούς πληθυσμού. Αναμένεται περαιτέρω αύξηση του ωφέλιμου εντόμου. Συνεπώς, το πρόγραμμα πέτυχε σε τέτοιο βαθμό που μπορούμε να πούμε ότι το φαινόμενο για το συγκεκριμένο πρόβλημα βαίνει στην εξάλειψη του.
Αυτό δεν σημαίνει ότι το έντομο της σφήκας θα εξαφανιστεί εντελώς. Κάτι τέτοιο είναι φυσικώς και βιολογικώς αδύνατο. Ωστόσο, οι προσβολές είναι τόσο μειωμένες, που σε συνδυασμό με τις σωστές πρακτικές από τους παραγωγούς, αποφυγή ψεκασμών με εντομοκτόνα ευρέως φάσματος παύουν να έχουν την έκταση του φαινομένου επιζήμιου για τις καλλιέργειες. Στη δευτερολογία μου, θα επανέλθω για το άλλο πρόβλημα συγκεκριμένα.
Σας ευχαριστώ.
ΠΡΟΕΔΡΕΥΟΥΣΑ (Όλγα Γεροβασίλη): Κύριε Λαμπρούλη, έχετε τον λόγο έχετε τρία λεπτά.
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΛΑΜΠΡΟΥΛΗΣ (ΣΤ΄ Αντιπρόεδρος της Βουλής): Κοιτάξτε, και τα δύο αυτά παθογόνα, το ένα μετά το άλλο, πρώτα και μετά ο μύκητας, είναι φορέας το ένα του άλλου και γι’ αυτό έχουμε και αυτή την αλληλουχία, ή τη συνέχεια της εμφάνισης των παθογόνων αυτών αιτιών που καταστρέφουν.
Κύριε Υπουργέ, κοιτάξτε, τα πράγματα είναι δεδομένα. Σε ό,τι αφορά τη σφήκα υπάρχει μια ύφεση, αλλά λίγα πράγματα έχουν γίνει. Μακάρι, με τις παρεμβάσεις που γίνονται, να μειωθεί προοπτικά ή σε βάθος χρόνου. Αυτό δεν μπορώ να το ξέρω. Μπορεί ενδεχομένως οι ειδικοί να κάνουν τις εκτιμήσεις.
Το δεύτερο πρόβλημα με τον μύκητα που δημιουργεί τη φαιά σήψη είναι όντως τεράστιο και οι απώλειες της παραγωγής όντως είναι μεγάλες. Σχετικά με τα οικονομικά αποτελέσματα θέλω να πω πως προφανώς στη δευτερολογία σας θα εστιάσετε και σε αυτό γιατί είναι ένα από τα ερωτήματα που μπαίνουν στην επίκαιρη ερώτηση, δηλαδή η αναπλήρωση του εισοδήματος αυτών των ανθρώπων.
Διότι, δείτε, το 2022 η απάντηση του Υπουργού -την οποία έχω εδώ- από τη συζήτησή μας τότε, λέει: «Το Υπουργείο με τα χρηματοδοτικά εργαλεία που έχει θα προσπαθήσει να καλύψει όσο μεγαλύτερο μέρος της απώλειας εισοδήματος των καστανοπαραγωγών, αφού αυτή προσδιοριστεί το επόμενο διάστημα, γιατί ξέρουμε ότι αυτή είναι η περίοδος συγκομιδής…», η ερώτηση έγινε τότε, το φθινόπωρο, «…και της πώλησης του κάστανου».
Και ολοκληρώνοντας ο Υπουργός τη δευτερολογία του είπε: «Αυτό που έχω να σας πω για τους καστανοπαραγωγούς, όχι μόνο της Λάρισας, όλης της χώρας, που αντιμετωπίζουν αυτή την ασθένεια…» για τη φαιά σήψη δηλαδή «…είναι ότι το Κράτος, η Πολιτεία, το Υπουργείο, θα συνδράμουν στην κάλυψη της απώλειας του εισοδήματός τους».
Πέρασε, όμως, λίγο παραπάνω από ενάμισης χρόνος από τη συζήτηση και οι αγρότες, συγκεκριμένα οι καστανοπαραγωγοί, δεν έχουν πάρει τίποτα. Είναι στο έλεος. Τα χρέη τρέχουν. Πιέσεις από παντού. Εισόδημα δεν υπάρχει. Και καλούνται να κάνουν τι; Σηκώνουν τα χέρια. Και γι’ αυτό ήταν και στις κινητοποιήσεις των αγροτών. Γιατί παράλληλα με την καταστροφή της παραγωγής από τα παθογόνα αυτά που αναφέρονται στην ερώτηση, είναι γνωστό ότι οι αγρότες αντιμετωπίζουν προβλήματα με το υψηλό κόστος παραγωγής, έχουν να αντιμετωπίσουν προβλήματα με τις τιμές των προϊόντων τους -κυρίως αυτά τα δύο είναι τα πιο βασικά- και από εκεί και πέρα είναι και το ζήτημα των αποζημιώσεων. Υπάρχει το ζήτημα της συνδεδεμένης τιμής για παράδειγμα στο κάστανο. Και θα πούμε μετά ότι το ίδιο ισχύει και για το μήλο. Και η Ευρωπαϊκή Ένωση τα διέγραψε: Κάστανο, καρύδι, αμύγδαλο, μήλο.
Άρα, τι θα κάνουν αυτοί οι άνθρωποι; Είναι απλά ερωτήματα, αλλά ουσιώδη για την πορεία τους. Είναι πολλοί πλέον που είναι μπροστά στο φάσμα να εγκαταλείψουν την καλλιέργεια ή να αλλάξουν, ενδεχομένως όσοι μπορούν, που δεν μπορούν, και να μετακομίσουν, να «μεταναστεύσουν» σε μεγάλα αστικά κέντρα, προκειμένου να βρουν εργασία.
Μιλάμε, βεβαίως, για μια περιοχή η οποία στηρίζεται και στο κάστανο –εννοώ για τον Δήμο Αγιάς- και είναι ένα από τα βασικά προϊόντα που στηρίζουν την οικονομία της ντόπιας περιοχής. Με αυτά τα προβλήματα των παθογόνων και της μείωσης της παραγωγής, της καταστροφής της παραγωγής, δέχτηκαν τεράστιο πλήγμα και οι εξαγωγές αυτού του προϊόντος –του κάστανου εν προκειμένω- χάθηκαν συμβόλαια, συμφωνίες αντίστοιχα που υπήρχαν, γιατί παρήγαγε ένα και ποιοτικά καλό προϊόν.
Άρα, κύριε Υπουργέ, πέρα από την αντιμετώπιση και αυτού του ζητήματος της φαιάς σήψης, τι παρεμβάσεις θα γίνουν από τη μεριά του Κράτους και των μηχανισμών του, προκειμένου αυτό να αντιμετωπιστεί και κυρίως να στηριχθεί το απολεσθέν εισόδημα των αγροτών, όσο διάστημα διαρκέσει αυτή η κατάσταση;
Ευχαριστώ, κυρία Πρόεδρε.
ΠΡΟΕΔΡΕΥΟΥΣΑ (Όλγα Γεροβασίλη): Κύριε Υπουργέ, έχετε τον λόγο για να ολοκληρώσετε την απάντησή σας.
ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΤΑΜΕΝΙΤΗΣ (Υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων): Ευχαριστώ, κυρία Πρόεδρε.
Κύριε συνάδελφε, το σημαντικό είναι στο πρόβλημα με τη σφήκα έχει προσδιοριστεί η αντιμετώπισή του. Όπως λένε οι επιστήμονες του Μπενακείου Ιδρύματος, πράγματι έχει πολύ καλά αποτελέσματα τα οποία θα τα δούμε σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Όσον αφορά το πρόβλημα με τη φαιά σήψη, πρόκειται για μια μυκητολογική ασθένεια, αναδυόμενη διεθνώς, που καθιστά τους καρπούς μη εμπορεύσιμους. Ο μύκητας εντοπίστηκε πρώτη φορά το 2015 στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στην Πιερία. Η εξάπλωσή του σε άλλες περιοχές της Ελλάδας σε έκταση είναι τέτοια που συνιστά πρόβλημα. Ξεκίνησε ουσιαστικά πριν από τέσσερα χρόνια. Τα ποσοστά προσβολής κυμαίνονται και μπορούν να φτάσουν πάρα πολύ ψηλά, στο 60%-70%-80%. Ο μύκητας είναι ενδοφυτικός και ιδιαίτερα ανθεκτικός σε παθογόνα. Και η εμφάνιση και η εξάπλωσή του ευνοείται από τις εντομολογικές προσβολές, τις δυσμενείς κλιματολογικές συνθήκες και τις εδαφικές συνθήκες. Δηλαδή από ένα σύνολο βιοτικών παραγόντων. Λόγω της ενδοφυτικής του φύσης δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά με χημικά και βιολογικά μέσα. Σημειώνεται δε ότι η επιδημιολογία του μύκητα παραμένει δυστυχώς άγνωστη μέχρι τώρα. Ως εκ τούτου, απαιτείται μια στρατηγική ολοκληρωμένης διαχείρισης όλων των παραγόντων που συμβάλλουν στην εμφάνιση και στην εξάπλωσή του και όχι ατελέσφορα αποσπασματικά μέτρα.
Στη λογική αυτή, το Υπουργείο μας αποφάσισε τη χρηματοδότηση έρευνας σε συνεργασία του Υπουργείου με τον ΕΛΓΟ Δήμητρα και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας με σκοπό τη μελέτη της επιδημιολογίας του παθογόνου και πιλοτικές εφαρμογές σκευασμάτων και μεθοδολογιών. Υπεγράφη σχετική σύμβαση διάρκειας τριάντα έξι μηνών στις 27/12/2023.
Από τα αποτελέσματα που θα προκύψουν, θα διαμορφωθούν οι κατάλληλες πρακτικές για την αντιμετώπιση του προβλήματος και τελικά τη βιωσιμότητα της καλλιέργειας. Διότι αν δεν μελετηθεί επαρκώς η βιο-οικολογία του παθογόνου, ώστε να καταλήξουμε σε τρόπους διαχείρισής του, τότε ως πράγματι μοναδική λύση θα αποβεί η εγκατάλειψη της καλλιέργειας της καστανιάς, κάτι που η ηγεσία του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων θέλουμε να αποφύγουμε με κάθε θυσία, καθώς γνωρίζουμε τη σημασία του προϊόντος τόσο για την τοπική οικονομία, όσο και για την εθνική.
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι με απόφαση του 2023 η καλλιέργεια καστανιάς ενισχύθηκε με συνολικό ποσό 8.350.000 ευρώ, εκ των οποίων τα 2.577.000 χιλιάδες ευρώ στην περιοχή της Λάρισας, σε συνέχεια της απάντησης που αναφέρατε πριν από λίγο του τότε αρμόδιου Υπουργού.
Δεδομένου ότι οι φυτοπαθολογικές προσβολές δεν καλύπτονται ασφαλιστικά από τον ΕΛΓΑ, δεν είναι δυνατή η αποζημίωση της φαιάς σήψης μέσω του μηχανισμού του ΕΛΓΑ. Ωστόσο, οι γεωτεχνικοί του Οργανισμού παρακολουθούν το φαινόμενο και φέτος, συλλέγουν στοιχεία και καταγράφουν την εξέλιξη των καλλιεργειών. Σε συνδυασμό με τα αποτελέσματα που θα αρχίσει να δίνει το ερευνητικό έργο, θα διερευνηθεί και κάθε πιθανότητα ενίσχυσης μέσω εθνικών ή ενωσιακών χρηματοδοτικών εργαλείων.
Σε κάθε περίπτωση, τόσο το πρόγραμμα για την καταπολέμηση της σφήκας που ήδη άρχισε να αποδίδει επιτυχώς, όσο και το πρόγραμμα για έρευνα και μελέτη της φαιάς σήψης αποδεικνύει ότι το Υπουργείο μας αναζητά ουσιαστικές και μακροπρόθεσμες λύσεις για τον πρωτογενή τομέα στις οποίες η οικονομική ενίσχυση είναι μόνο ένα μέρος, γιατί το όραμά μας δεν είναι μια οριακή βιωσιμότητα των εκμεταλλεύσεων για λίγο καιρό ακόμα, το όραμα μας έχει βάθος χρόνου και είναι ο εκσυγχρονισμός και η ανανέωση των εκμεταλλεύσεων, η διατήρησή τους και η επαναφορά τους σε ανταγωνιστικό επίπεδο.
Σας ευχαριστώ.
