Η Ελλάδα πρέπει να αναπληρώσει τον χαμένο χρόνο όσον αφορά την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή
Μια σειρά καταστροφικών πυρκαγιών και πλημμυρών ανάγκασε την Ελλάδα να εντείνει τις καθυστερημένες προσπάθειές της για προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Η δημιουργία ενός ξεχωριστού υπουργείου για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων από την κλιματική αλλαγή σηματοδοτεί ότι η κυβέρνηση αρχίζει να παίρνει στα σοβαρά το ζήτημα, αλλά η εφαρμογή των σχεδίων προσαρμογής παρεμποδίζεται από υποχρηματοδοτούμενες και ανεπαρκώς προετοιμασμένες περιφερειακές διοικήσεις.
***Προσοχή: Το παρόν ενημερωτικό δελτίο αποτελεί μέρος ενός απολογισμού των προσπαθειών προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή στην Ευρώπη. Διαβάστε επίσης το κύριο άρθρο Τα ακραία καιρικά φαινόμενα αναγκάζουν την απροετοίμαστη Ευρώπη να επικεντρωθεί στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, το Q&A – Γιατί η Ευρώπη πρέπει να προσαρμοστεί στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, καθώς και το ενημερωτικό δελτίο Η Ευρώπη εντείνει την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή μετά από πλημμύρες και καύσωνες.
«Hotspot» κλιματικής αλλαγής
Ολόκληρη η Μεσόγειος αναφέρεται συχνά ως hotspot της κλιματικής αλλαγής, επειδή η περιοχή θερμαίνεται πολύ πιο γρήγορα από τον παγκόσμιο μέσο όρο και πρόκειται να επηρεαστεί από όλο και πιο έντονους καύσωνες, ξηρασίες και πυρκαγιές. Η Ελλάδα, με την οικονομία της να κυριαρχείται από τον τουρισμό και τη γεωργία, είναι μία από τις χώρες που θα βιώσουν τεράστιες προκλήσεις τις επόμενες δεκαετίες.
Τα τελευταία χρόνια, μια σειρά από καταστροφικές καταστροφές ήταν προάγγελος αυτού που πρόκειται να έρθει σε έναν κόσμο που θερμαίνεται. Οι πλημμύρες προκάλεσαν τεράστιες καταστροφές και παρέλυσαν ολόκληρες περιοχές. Το 2017, 24 άνθρωποι σκοτώθηκαν στα δυτικά προάστια της Αθήνας, της πρωτεύουσας της χώρας. Η αύξηση των πυρκαγιών ήταν ιδιαίτερα σοκαριστική. Το καλοκαίρι του 2018, 104 άνθρωποι σκοτώθηκαν στα ανατολικά προάστια της Αθήνας στη δεύτερη πιο φονική πυρκαγιά του 21ου αιώνα στον κόσμο. Μόνο το 2021 κάηκαν 1.300.000 στρέμματα – κοντά στη συνολική έκταση όλων των πυρκαγιών μεταξύ 2013 και 2020. Εικόνες από το κατεστραμμένο νησί της Εύβοιας είδαμε σε όλο τον κόσμο – με πιο γνωστή μια φωτογραφία μιας ηλικιωμένης γυναίκας που έκλαιγε καθώς η φωτιά πλησίαζε το σπίτι της, η οποία κέρδισε το βραβείο World Press Photo.
Οι μακροπρόθεσμες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής γίνονται όλο και πιο εμφανείς και αλλού. Η Ελλάδα έχει τη μεγαλύτερη ακτογραμμή από οποιαδήποτε άλλη χώρα στη Μεσόγειο, με συνολικό μήκος σχεδόν 14.000 χιλιομέτρων, και τα αυξανόμενα τμήματα παρουσιάζουν ανησυχητικά σημάδια επιδείνωσης της διάβρωσης. Ο γεωργικός τομέας, ο οποίος κυριαρχείται από οικογενειακές εκμεταλλεύσεις μικρής κλίμακας και απασχολεί περισσότερους από 500.000 ανθρώπους, αντιμετωπίζει επίσης αναταραχή λόγω των μεταβαλλόμενων προτύπων βροχοπτώσεων, της αύξησης των καυσώνων και των ξηρασιών, ακόμη και των κυκλώνων.
Πρώιμα καμπανάκια συναγερμού
Ερευνητές, ακόμη και ορισμένες αρχές, έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου για τις σοβαρές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην Ελλάδα πριν από περισσότερο από μια δεκαετία. Ωστόσο, η χώρα υστερεί σταθερά στις πολιτικές προσαρμογής, πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει τώρα να αναπληρώσει τον χαμένο χρόνο, γεγονός που καθιστά τις προκλήσεις ακόμη πιο επείγουσες και δύσκολες.
Ήδη από το 2011, μια επιτροπή που συστάθηκε από την Κεντρική Τράπεζα της χώρας δημοσίευσε μια μελέτη σχετικά με τις μελλοντικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και κάλεσε το κράτος να εφαρμόσει στρατηγικές μετριασμού και προσαρμογής. Η μελέτη υπολόγισε ότι οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θα μπορούσαν να αφαιρέσουν 577-701 δισεκατομμύρια ευρώ από το ΑΕΠ της Ελλάδας έως το έτος 2100 – περισσότερο από το τριπλάσιο της τρέχουσας ετήσιας οικονομικής παραγωγής της. Τον Φεβρουάριο του 2023, η Τράπεζα της Ελλάδος δημοσίευσε επικαιροποιημένη έκθεση σε συνεργασία με το Ίδρυμα Οικονομικών &βιομηχανικών ερευνών, η οποία επιβεβαίωσε την προηγούμενη εκτίμηση.
Η Ελλάδα υφίσταται ήδη μακράν τις μεγαλύτερες οικονομικές απώλειες που σχετίζονται με το κλίμα από οποιαδήποτε άλλη χώρα της ΕΕ. Το 2020, η απώλεια ανά κάτοικο ανήλθε σε 91 ευρώ, τρεις φορές περισσότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ, και σημαντικά μεγαλύτερη από ό,τι στη Γαλλία, τη δεύτερη χώρα που επηρεάστηκε περισσότερο, με 62 ευρώ ανά κάτοικο, σύμφωνα με τη Eurostat.
Αναπλήρωση του χαμένου χρόνου
Μια σειρά αποφάσεων που ελήφθησαν από διαδοχικές κυβερνήσεις τα τελευταία χρόνια έδειξαν ότι η χώρα αναγνωρίζει τουλάχιστον τον επείγοντα χαρακτήρα του θέματος. Η Ελλάδα δημιούργησε ένα νέο Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας το 2021 ως απάντηση στις καταστροφικές πυρκαγιές, με αποκλειστική εντολή τη διαχείριση όλων όσων σχετίζονται με τη διαχείριση κρίσεων.
Η κατάρτιση ενός πλαισίου προσαρμογής αποτέλεσε πρόκληση για την Ελλάδα. Το 2018, η χώρα απέτυχε σε πολλαπλά μέτωπα στον πίνακα αποτελεσμάτων ετοιμότητας προσαρμογής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο οποίος αξιολόγησε τις στρατηγικές προσαρμογής των κρατών μελών της ΕΕ – ή την έλλειψή τους. Μεταξύ άλλων προβλημάτων, η Ελλάδα δεν είχε ενσωματώσει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στα πολεοδομικά της σχέδια ή στα σχέδια διαχείρισης κρίσεων. να καθιερωθούν μηχανισμοί συνεργασίας μεταξύ των αρχών· και να παρακολουθούν τις πολιτικές προσαρμογής σε όλη τη χώρα. Παρά τις ελλείψεις αυτές, η αξιολόγηση της Επιτροπής σηματοδότησε σημαντική πρόοδο, δεδομένου ότι μια εθνική στρατηγική προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή (γνωστή ως ESPKA) εγκρίθηκε μόλις το 2016. Δεδομένου ότι οι κλιματικές και οικονομικές συνθήκες της χώρας διαφέρουν σημαντικά από περιοχή σε περιοχή, η στρατηγική απαιτούσε από τις 13 περιφερειακές κυβερνήσεις (νομαρχίες) της Ελλάδας να καταρτίσουν στρατηγικές προσαρμογής λαμβάνοντας υπόψη τις τοπικές ιδιαιτερότητες, οι οποίες επί του παρόντος αναμένουν ολοκλήρωση και έγκριση από την κυβέρνηση για να ξεκινήσουν την εφαρμογή.
Η κρίση χρέους άφησε τις τοπικές διοικήσεις υποχρηματοδοτούμενες
Η Ελλάδα κινείται με σταθερό αλλά αργό ρυθμό στο θέμα της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή από την ίδρυση του ESPKA το 2016. Δεν βρίσκονται σε εξέλιξη πραγματικά έργα προσαρμογής, αλλά μόνο η συνεχιζόμενη προσπάθεια δημιουργίας ενός πλαισίου που θα οδηγήσει τελικά στον σχεδιασμό και την εφαρμογή πολιτικών προσαρμογής.
Σε έκθεση του Νοεμβρίου 2022, το WWF Ελλάς επέκρινε ότι το ESPKA είναι μη δεσμευτικό και «περιορίζεται σε συμπεράσματα, κατευθύνσεις και συμβουλές» και ότι το νομικό πλαίσιο για την προσαρμογή είναι γενικά «ανεπαρκές». Όσον αφορά τα περιφερειακά σχέδια, οι «στόχοι και τα μέτρα ή οι δράσεις παραμένουν γενικά και τα εργαλεία για την εφαρμογή τους δεν είναι διαθέσιμα», ανέφερε το WWF.
Ένα από τα κύρια προβλήματα μέχρι στιγμής είναι ότι τα σχέδια προσαρμογής πρέπει να καταρτίζονται και να εφαρμόζονται σε περιφερειακό επίπεδο – αλλά πολλές τοπικές αρχές είναι ανεκπαίδευτες, υποχρηματοδοτούμενες και υποστελεχωμένες. Αυτό είναι εν μέρει αποτέλεσμα της κρίσης χρέους της Ελλάδας τη δεκαετία του 2010, η οποία άφησε τη χώρα χωρίς τους διοικητικούς και οικονομικούς πόρους για την εφαρμογή μιας κατάλληλης στρατηγικής προσαρμογής, συμπεριλαμβανομένου ενός μηχανισμού παρακολούθησης για την πρόοδο των έργων προσαρμογής. Για να ξεπεραστεί αυτό το πρόβλημα, η ελληνική κυβέρνηση ζήτησε από το χρηματοδοτικό μέσο της ΕΕ για το περιβάλλον και τη δράση για το κλίμα (LIFE) να ζητήσει τη χρηματοδότηση που απαιτείται για τον συντονισμό της στρατηγικής προσαρμογής, να βοηθήσει τις περιφερειακές αρχές να καταρτίσουν τα σχέδιά τους, να αντιμετωπίσει το έλλειμμα γνώσεων σχετικά με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και να δημοσιοποιήσει τα κλιματικά δεδομένα.
Η πρωτοβουλία «LIFE-IP AdaptInGR – Ενίσχυση της εφαρμογής της πολιτικής προσαρμογής σε ολόκληρη την Ελλάδα» έχει προγραμματιστεί να διαρκέσει έως το τέλος της πρώτης φάσης της Στρατηγικής Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή το 2026. Το AdaptInGR στοχεύει στην εκπαίδευση και την παροχή βοήθειας στις τοπικές αρχές για την κατάρτιση περιφερειακών σχεδίων προσαρμογής, τη συλλογή δεδομένων σχετικά με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και την ευαισθητοποίηση του κοινού. Τα έργα προσαρμογής αναμένεται να ολοκληρωθούν σε πέντε πόλεις έως το 2026: στη Λάρισα, την Κατερίνη, το Καματερό, τη Ρόδο και την Ήλιδα.
Για παράδειγμα: η Λάρισα, η οποία σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος είναι μία από τις περιοχές που υφίστανται τις πιο έντονες κλιματικές πιέσεις. Η πόλη έχει ενσωματώσει ένα πιλοτικό πρόγραμμα για τις σχολικές αυλές στο AdaptInGR. Η μία αυλή του σχολείου θα είναι στρωμένη με λιγότερα υλικά απορρόφησης θερμότητας και εξοπλισμένη με στεγασμένους χώρους για την προστασία των μαθητών τόσο από τις έντονες βροχοπτώσεις όσο και από τους καύσωνες, ενώ μια άλλη θα ανακαταλάβει και θα αυξήσει τους χώρους πρασίνου της με τη χρήση έξυπνων πάγκων που τροφοδοτούνται από ηλιακή ενέργεια και συστήματα που θα χρησιμοποιούν ένα κοντινό ρέμα για να ποτίζουν τα φυτά. Σύμφωνα με την πόλη, αυτά τα έργα θα αντιμετωπίσουν τις αυξανόμενες θερμοκρασίες, θα μειώσουν τη χρήση πόρων και επίσης θα χρησιμοποιήσουν την παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο των τοπικών μετεωρολογικών δεικτών για την εκπαίδευση των μαθητών.
Ο προϋπολογισμός ύψους 14 εκατομμυρίων ευρώ της πρωτοβουλίας AdaptInGR, η οποία επί του παρόντος ηγείται της Εθνικής Στρατηγικής για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή, χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα LIFE της ΕΕ και το Πράσινο Ταμείο της Ελλάδας. Το LIFE χρηματοδοτεί επίσης μικρότερα, τοπικά έργα προσαρμογής, τα οποία είναι το μόνο που έχει να επιδείξει η χώρα προς το παρόν.
Agrogata
Πηγή: cleanenergywire.org
