Από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, οι ουκρανικές εξαγωγές σιτηρών έχουν διαταραχθεί σοβαρά. Για περισσότερους από τέσσερις μήνες, τα ρωσικά στρατιωτικά σκάφη αποκλείουν τους ουκρανικούς λιμένες στον Εύξεινο Πόντο.
Στις 22 Ιουλίου 2022, με τη διαμεσολάβηση των Ηνωμένων Εθνών και της Τουρκίας, επιτεύχθηκε συμφωνία για το άνοιγμα ασφαλούς θαλάσσιου ανθρωπιστικού διαδρόμου στον Εύξεινο Πόντο (Πρωτοβουλία Σιτηρών του Εύξεινου Πόντου). Έκτοτε, περίπου 800 πλοία γεμάτα σιτηρά και άλλα τρόφιμα αναχώρησαν από τρεις ουκρανικούς λιμένες: Chornomorsk, Οδησσό και Yuzhny/Pivdennyi.
Μολονότι η άρση του αποκλεισμού της θαλάσσιας διαδρομής των εξαγωγών συνέβαλε στην αντιμετώπιση της παγκόσμιας κρίσης επισιτιστικής ασφάλειας και στη μείωση των τιμών των σιτηρών, οι καθυστερήσεις στις εξαγωγές παραμένουν σημαντικές.
Τι εξαγωγές έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα;
Από τον Μάρτιο του 2023, περισσότεροι από 23 εκατομμύρια τόνοι σιτηρών και άλλων τροφίμων έχουν εξαχθεί μέσω της Πρωτοβουλίας Σιτηρών του Εύξεινου Πόντου.
Σχεδόν το 49 % του φορτίου ήταν αραβόσιτος, ο σπόρος που επλήγη περισσότερο από τον αποκλεισμό των ουκρανικών σιτοβολώνων στην αρχή του πολέμου (75 % των 20 εκατομμυρίων τόνων αποθηκευμένων σιτηρών). Η ταχεία μετακίνησή του ήταν αναγκαία για να δημιουργηθεί χώρος για το σιτάρι από τη θερινή συγκομιδή.
Τι εξαγωγές έχουν πραγματοποιηθεί μέσω της Πρωτοβουλίας Σιτηρών του Εύξεινου Πόντου;
Στοιχεία της 6ης Μαρτίου 2023
https://datawrapper.dwcdn.net/g6xmL/1/
Πού μεταφέρονται τα ουκρανικά σιτηρά;
Πάνω από το 65 % του σίτου που εξάγεται μέσω της Πρωτοβουλίας Σιτηρών του Εύξεινου Πόντου καταλήγει στις αναπτυσσόμενες χώρες. Ο αραβόσιτος εξάγεται σχεδόν εξίσου σε ανεπτυγμένες και σε αναπτυσσόμενες χώρες.
Μερίδιο των εξαγωγών σιτηρών με βάση τον πλούτο των χωρών
https://datawrapper.dwcdn.net/two8l/1/
Δέσμη δύο κυκλικών διαγραμμάτων που δείχνουν τους προορισμούς του σίτου και του αραβόσιτου που εξάγονται στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας Σιτηρών του Εύξεινου Πόντου.
Το 65 % του σίτου έχει εξαχθεί σε αναπτυσσόμενες χώρες και το 35 % σε ανεπτυγμένες χώρες.
Όσον αφορά τον αραβόσιτο, η αναλογία είναι σχεδόν ένα προς ένα: το 49 % έχει εξαχθεί σε αναπτυσσόμενες χώρες και το 51 % σε ανεπτυγμένες χώρες.
Το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (WFP — η μεγαλύτερη ανθρωπιστική οργάνωση στον κόσμο) ξεκίνησε εκ νέου τη μεταφορά σίτου από τους λιμένες του Εύξεινου Πόντου. Πριν από τον πόλεμο, το WFP αγόραζε το ήμισυ των αποθεμάτων σιτηρών του από την Ουκρανία. Μέχρι σήμερα, πάνω από 456.000 τόνοι σίτου έχουν μεταφερθεί από τους ουκρανικούς λιμένες προς την Αιθιοπία, την Υεμένη, το Τζιμπουτί, τη Σομαλία και το Αφγανιστάν.
Μερίδιο των εξαγωγών ανά εμπόρευμα και προορισμό
https://flo.uri.sh/visualisation/12101703/embed?auto=1
Αλλουβιακό διάγραμμα που δείχνει το μερίδιο των διαφόρων σιτηρών και τους προορισμούς του συνόλου των εξαγωγών μέσω της Πρωτοβουλίας Σιτηρών του Εύξεινου Πόντου.
Οι εξαγωγές σίτου προς αναπτυσσόμενες χώρες αντιπροσωπεύουν το 18,1 % των συνολικών εξαγωγών σιτηρών, ενώ το σιτάρι που αποστέλλεται στις ανεπτυγμένες χώρες αναλογεί στο 9,5 %.
Ο αραβόσιτος που έχει εξαχθεί σε αναπτυσσόμενες χώρες αντιστοιχεί στο 23,9 % των συνολικών εξαγωγών, ενώ ο αραβόσιτος που έχει μεταφερθεί σε ανεπτυγμένες χώρες αναλογεί στο 25,1 % των συνολικών εξαγωγών.
Οι εξαγωγές προϊόντων ηλίανθου προς αναπτυσσόμενες χώρες αντιστοιχούν στο 8,8 % των συνολικών εξαγωγών ενώ οι αντίστοιχες εξαγωγές προς ανεπτυγμένες χώρες αντιπροσωπεύουν το 2,7 %.
Η ΕΕ είναι σημαντικός παραγωγός και εξαγωγέας σίτου παγκοσμίως. Το 2022, σύμφωνα με εκτιμήσεις, η ΕΕ εξήγαγε περίπου 36 εκατομμύρια τόνους μαλακού σίτου. Στις χώρες προορισμού περιλαμβάνονται η Αλγερία, το Μαρόκο, η Αίγυπτος, το Πακιστάν και η Νιγηρία.
Πώς άλλαξαν οι τιμές των τροφίμων λόγω του πολέμου;
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει προκαλέσει σημαντική αύξηση των τιμών των τροφίμων στις παγκόσμιες αγορές. Οι τιμές των σιτηρών αυξήθηκαν ιδιαιτέρως απότομα.
Τόσο οι λωρίδες αλληλεγγύης (οδοί που δημιούργησε η ΕΕ για να βοηθήσει την Ουκρανία να εξαγάγει τα γεωργικά της προϊόντα) όσο και η Πρωτοβουλία Σιτηρών του Ευξείνου Πόντου συνέβαλαν σημαντικά στη μείωση των τιμών.
https://datawrapper.dwcdn.net/vlgZI/1/
Γραμμικό διάγραμμα που δείχνει την πορεία των τιμών του σίτου και του αραβοσίτου μεταξύ Ιανουαρίου 2021 και Δεκεμβρίου 2022. Οι τιμές και των δύο σπόρων αυξήθηκαν σημαντικά γύρω από την ημερομηνία της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία και διατηρήθηκαν σε υψηλά επίπεδα έως τον Μάιο του 2022. Στα τέλη Μαΐου, δημιουργήθηκαν λωρίδες αλληλεγγύης και έκτοτε άρχισαν να μειώνονται οι τιμές. Τον Ιούλιο εγκαινιάστηκε η Πρωτοβουλία Σιτηρών του Εύξεινου Πόντου. Τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο του 2022 οι τιμές άρχισαν να σημειώνουν ελαφρά άνοδο. Ωστόσο, μειώθηκαν και πάλι τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο του 2022 και παρέμειναν στο ίδιο επίπεδο τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο του 2023.
Η συνεχής ροή ουκρανικών σιτηρών παραμένει ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση της παγκόσμιας επισιτιστικής ασφάλειας.
